Nieuwe Heertgang over onderwijs en ‘De Hei’

Lang voordat in het begin van de 20e eeuw de leerplicht werd ingevoerd, gingen in Sint-Michielgestel al veel kinderen naar de lagere -openbare- school. En wie denkt dat de Theereheide een mooi heideveld was voordat dat gebied in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw werd volgebouwd met huizen, heeft het mis. ‘De Hei’ was toen allang geen hei meer. Over deze twee onderwerpen gaat de nieuwste uitgave van Den Heertgang, het tijdschrift van de Gestelse heemkundevereniging.

De rijk geïllustreerde uitgave geeft de lezer een goed beeld van het lager onderwijs in Gestel van 1800 tot 1900 en laat letterlijk zien hoe Theereheide er uitzag voordat de nieuwe huizen er stonden. Het 40 pagina’s tellende blad is voor een paar euro te koop bij The Readshop op het Petrus Dondersplein.

Achterlijk
Hoezo zijn er tegenwoordig grote klassen op de basisschool? De oude school, die al zeker 250 jaar pal achter de kerk in het dorp had gestaan, werd in 1842 vervangen door een nieuw schoolgebouw op het huidige Johan Frisoplein. Een modern gebouw met twee lokalen. In 1851 waren er twee onderwijzers, het hoofd Antoine Groos en de ondermeester P. de Lang. Er waren 280 leerlingen ingeschreven! Die Antoine was trouwens de opvolger van zijn vader, die in 1849 stopte op 78-jarige leeftijd en na 49 jaar lesgeven. Geen wonder wellicht, dat de inspecteur in 1844 in zijn verslag schreef: “Te St.Michielsgestel is het lokaal zeer goed, doch zijn de tafels en banken in slechten staat en is het onderwijs van C. Groos zeer achterlijk. Het lezen is enkel werktuiglijk en voor het onderwijs der armenkinderen wordt niet gezorgd.” Achterlijk moet hier gelezen worden als ouderwets. In de loop van de negentiende eeuw zien we dat de overheid maatregelen neemt om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. En het is de taak van de gemeente om ervoor te zorgen dat ook de arme kinderen onderwijs krijgen.

‘t Heike
Voordat de nieuwe huizen in ‘De Hei’ gebouwd werden, stonden er al 76 woningen. En dan zijn de huizen langs de Esscheweg en de Theerestraat nog niet eens meegeteld. Hoe het gebied er tussen 1930 en 1950 uitzag, kan Adriaan van Erp zich nog precies herinneren. Hij tekende het gebied gedetailleerd op verschillende kaarten en beschreef wie er allemaal woonden. Samen met Adriaan heeft de redactie van Den Heertgang zijn herinneringen verwerkt in twee artikelen. Het ene laat de lezer zien hoe ‘De Hei’ er vroeger uitzag. Een landbouwgebied met centraal gelegen ‘Het Heike’, een soort buurtschap met veelal kleine en soms zeer armoedige arbeiderswoninkjes en kleine winkeltjes. Als je de foto’s bekijkt, kun je je voorstellen dat veel mensen het helemaal niet erg vonden, dat er nieuwe huizen kwamen. In het midden van Den Heertgang een mooie luchtfoto van ‘De Hei’, met daaromheen negen foto’s van huizen die er toen stonden. Twee van die huizen staan er nu nog, de andere zijn verdwenen. Het andere artikel verhaalt over de verenigingen waarvoor Adriaan van Erp zich jarenlang heeft ingezet: voetbalclub SCI, die maar liefst zes keer verhuisde, carnavalsvereniging De Dors(t)vlegels en de Halderse kermis.