Open Monumentendag Vught

‘Boeren, burgers en buitenlui’ is dit jaar het thema van het Open Monumentenweekend. Op zondag 10 september kan in Vught en Cromvoirt een bezoek worden gebracht aan tal van monumenten. Die gaan van 11.00 tot 17.00 uur open voor het publiek. Alleen de Lambertuskerk opent om 12.00 uur vanwege de kerkdienst die daarvóór plaatsvindt. Op sommige locaties worden extra activiteiten georganiseerd. Een volledige lijst van de deelnemende monumenten volgt hieronder met een korte toelichting over het monument en de activiteiten die er plaatsvinden.

Isabellakazerne Reutse Dijk 4, Vught
Om 11.00 en 12.00 uur rondleiding kazerneterrein. Om 12.45 uur start herdenking Gevallenen Regiment Wielrijders met opmarcheren voltallige erewacht. Voor volledig programma zie website: www.fortisabellakazerne.nl. Gidsen verzorgen rondleidingen.
Fort Isabella heeft vanaf het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) deel uitgemaakt van de Bossche verdedigingswerken. Het stervormig gebouwde fort beheerste samen met Fort Sint-Anthonie de zuidelijke toegangsweg naar de stad. Van het Spaanse fort zijn alleen de contouren van de wallen en het 18e-eeuwse poortgebouw bewaard gebleven. De overige bebouwing op het terrein kwam vooral tot stand tussen 1915 en 1917 toen hier een kazerne werd gevestigd. Tot jaren na de Tweede Wereldoorlog was het fort als zodanig in gebruik. Sindsdien is een aantal bijgebouwen gerealiseerd. Momenteel wordt de kazerne ‘bewoond’ door studenten en vele kleine, ambachtelijke en artistieke bedrijfjes. De nieuwe eigenaar heeft plannen om de kazernegebouwen te restaureren en een aantal historische karakteristieken van het fort te herstellen zoals de ravelijnen en de oostelijke vestingwal. Hiervoor zal 48.000 m3 grond worden aangevoerd!

Raadhuis Vught ‘Leeuwenstein’, Leeuwensteinplein 5, Vught
Toelichting door vrijwilligers van het NMKV/ontvangst door vrijwilligers Vughts Museum. Première 3D-presentatie van Vught als de legerplaats van Frederik Hendrik, 1629 (Vughts Museum/Pieter Kok, In3digo).
Een van de opvallendste gebouwen in de gemeente Vught is het fraaie raadhuis. Voordat dit gebouw daadwerkelijk als raadhuis gebruikt werd, stond het bekend als landhuis Leeuwenstein. In 1753 bouwde de beroemde jurist en historicus mr. Johan Hendrik van Heurn het pand als buitenverblijf. Zijn zoon Johan moest in 1794 op Leeuwenstein, ’s-Hertogenbosch overgeven aan de Franse generaal Pichegru. In 1901 liet de bankier Herman van Rijckevorsel de oude villa afbreken om plaats te maken voor de huidige Villa Leeuwenstein. Deze villa is gebouwd in een neogotische architectuur met statige trapgevels, kantelen en torens. In 1937 werd de villa door architect Valk verbouwd tot raadhuis. Veel (lokale) kunstenaars en ambachtslieden leverden een bijdrage. De buitenzijde werd wit geschilderd.

Boerderij/klompenmakerij Vlasmeersestraat 19, Vught
Bezichtiging oude machines van de klompenmakerij en foto’s waarop Driek Rijkers demonstreert hoe de machines werden gebruikt.
Weinig mensen weten dat er midden in het centrum van Vught een oude boerderij staat. Het pand is nauwelijks zichtbaar vanaf de straat. In deze boerderij, bereikbaar via de Vlasmeersestraat, was tot in de jaren 60 van de vorige eeuw een klompenmakerij gevestigd. Het bedrijf was van Driek Rijkers, die het ruim vóór de Tweede Wereldoorlog van Kees Schellekens had overgenomen. De boerderij, een gemeentelijk monument, is nu gesplitst in twee wooneenheden. In het middelste deel was vroeger de klompenmakerij gevestigd. Een aantal machines is nog te bezichtigen.

Landgoed Huize Bergen Glorieuxlaan 1, Vught
Rondleidingen door de Villa, het Koetshuis en de Bloembinderij.
In 1916 werd de villa van Landgoed Huize Bergen in opdracht van de familie Fentener van Vlissingen-Roosenburg gebouwd naar ontwerp van architect J.H. Hanrath. Het kwam op de plaats van het 19e-eeuwse woonhuis van de familie. Het zestien hectare grote park rondom de villa met vijver, vogeleiland en vele bomen werd aangelegd in de 19e eeuw. Op het landgoed bevonden zich vroeger nog een Poortgebouw, het huidige Koetshuis, een dienstwoning van de tuinman en de Bloembinderij. Naast dit gebouw waren prachtige kassen te vinden met daarin kwekerijen. Tijdens de bevrijding in 1944 zijn deze verloren gegaan. De voormalige bewoners, Willem en Charlotte van Beuningen-Fentener van Vlissingen, waren zeer maatschappelijk betrokken. Zo lieten zij onder meer in de jaren 30 arbeiderswoningen bouwen en organiseerde mevrouw van Beuningen tijdens de oorlog de verstrekking van voedselpakketten aan gevangenen van Kamp Vught. Vandaag de dag wordt de wens van Charlotte om met Landgoed Huize Bergen een maatschappelijke bijdrage te leveren nog steeds vervuld. Opbrengsten uit de exploitatie van Landgoed Huize Bergen en het Eigentijdserf in Westelbeers komen voor 100% ten goede aan ideële doelen via de Joannes Bosco Stichting. De stichting ondersteunt daarmee projecten in Brabant die jongeren tot 18 jaar in een minder makkelijke situatie een stapje verder helpen.

Sint-Petruskerk Heuvel 4, Vught
In het kader van de ‘katholieke herleving’ werd in 1884 in het centrum van Vught een nieuwe kerk gebouwd naar een ontwerp van architect Carl Weber. De kerk bevat elementen van neoromaanse stijl en Rijnlandse gotiek en veel schilderijen van de hand van Charles Grips. Twee torens aan de voorzijde van de kerk werden bij gebrek aan voldoende middelen nooit gebouwd. Tijdens de bouw vond in 1882 een ernstig ongeluk plaats. Het in aanbouw zijnde noordertransept stortte in, waarbij acht doden vielen. De aannemer werd hiervoor aansprakelijk gesteld en veroordeeld. In 2005 sloot het kerkbestuur de Petruskerk. Plannen om de kerk een andere bestemming te geven, verliepen moeizaam. Toch werd de kerk uiteindelijk gerenoveerd. Momenteel wordt de kerk van binnen verbouwd voor de nieuwe gebruikers. Naar verwachting zullen het Vughts Museum, de Openbare Bibliotheek, Stichting Anders Bezig Zijn en de Wereldwinkel begin 2018 hier een nieuwe huisvesting vinden.

Sint-Lambertuskerk Helvoirtseweg 5, Vught
Gedurende de dag wordt in de kerk kamermuziek ten gehore gebracht. Open op zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
De Sint-Lambertuskerk is op deze plaats ontwikkeld van een pre-romaans kerkje (eind 10e eeuw), via een romaans driebeukig kerkgebouw met recht, later halfrond koor naar een gotische kruiskerk met driezijdig gesloten koor (ca. 1400-1480). Dat de parochie is vernoemd naar Sint-Lambertus (672-705), die het zuidelijk deel van de lage landen heeft gekerstend, is een bevestiging van het feit dat het hier om een zeer oude parochie handelt: deze bestond al omstreeks het jaar 700. Toen prins Maurits in 1603 tevergeefs de stad ’s-Hertogenbosch belegerde, liep de kerk door brand grote schade op, waarbij het schip instortte. De kerk werd daarna provisorisch hersteld. Sinds het beleg van ’s-Hertogenbosch in 1629 wordt de kerk gebruikt door de protestanten. In 1821 werden de restanten van het middenschip gesloopt, waardoor de grote toren los kwam te staan van de kerk. In het interieur bevinden zich diverse bezienswaardige zaken zoals oude grafzerken, een 17e-eeuwse preekstoel en een onlangs door Michel van de Laar gerestaureerd monumentaal rouwbord van Christiaan Paulus van Beresteyn († 1758), heer van Maurick.

Sint-Lambertustoren Helvoirtseweg 7, Vught
Beklimming van de toren (voormalige uitkijkpost). Het is een steile klim! Van bovenaf hebt u prachtig zicht op het Vughtse deel van de Linie van Frederik Hendrik. Speciaal voor deze dag is er een ‘kijkvenster’ gemaakt; u kijkt door transparante afbeeldingen uit 1629 naar het huidige landschap.
De Sint-Lambertus- of Vughtse Toren, gebouwd omstreeks 1500-1560 in baksteen met tufstenen speklagen heeft drie geledingen waarvan vooral de bovenste twee rijk zijn vormgegeven. De natuursteen is waarschijnlijk hergebruikt van een tufstenen, romaanse voorganger van de gotische kerk. De eerste torenspits verdween in 1562. In 1629 diende de Lambertustoren als uitkijkpost voor Frederik Hendrik en de Staatse troepen. De Taalstraat bestond toen al en vormde de ‘as’ van de aanval op de stad. De Toren is nu eigendom van de gemeente Vught. Binnen bevinden zich enkele plaquettes ter herdenking van de Vughtse oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.

N M Kamp Vught Lunettenlaan 600, Vught
Open op zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
Tentoonstelling ‘Eten in oorlogstijd’. In deze tentoonstelling komen aspecten van voedsel tijdens de Tweede Wereldoorlog aan bod. Zoals eten op de bon, surrogaten, suikerbieten, de smaak van kat, het tekort aan haring en de zwarte markt. De expositie met food-quiz is tot en met 7 januari 2018 te zien. Rondom de expositie worden verschillende activiteiten georganiseerd. Zie website.

Kamp Vught was tijdens de Tweede Wereldoorlog het enige SS-concentratiekamp buiten nazi-Duitsland en het door Duitsland geannexeerde gebied. De SS had behoefte aan ruimte omdat de doorgangskampen in Amersfoort en Westerbork de toenemende stroom gevangenen niet meer konden verwerken. Kamp Vught werd opgezet naar het model van andere kampen in nazi-Duitsland. Het viel rechtstreeks onder commando van het SS-hoofdkantoor in Berlijn. In het herinneringscentrum zijn diverse exposities, een bezinningsruimte en de reactiewand te zien. Buiten ziet u aan de hand van de natuurstenen maquette hoe groot het kamp is geweest en hoeveel gebouwen er stonden. Het kamp was omheind met een dubbele rij kromme palen met prikkeldraad en een gracht. Buiten het kamp stond om de honderd meter een wachttoren, waarvan u reconstructies ziet. Op het museumterrein is het authentieke crematorium en het monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van het Kindertransport. De nagebouwde barak laat zien hoe de gevangenen werden gehuisvest.

Barak 1B Atlantis 1B, Vught ‎
‎Open op zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
Barak 1B is de laatst overgebleven barak van het voormalige Konzentrationslager Herzogenbusch, een uniek oorlogserfgoed en plaats van herinnering. Deze barak is de plek bij uitstek waar Nationaal Monument Kamp Vught de gelaagde geschiedenis van deze historisch zo beladen plaats kan tonen. De expositie bestrijkt vier periodes: het concentratiekamp (1943-1944), het opvangkamp voor Duitse burgerevacués uit het grensgebied (1944-1945) en het interneringskamp voor NSB’ers, van collaboratie verdachte Nederlanders en Rijksduitsers (1944-1949). Sinds 1951 is een deel van het kamp in gebruik als woonoord Lunetten voor Molukse ex-KNIL-militairen en hun gezinnen. In barak 1B komen de lotgevallen samen van tienduizenden mensen die in de afgelopen zeventig jaar noodgedwongen op deze plaats verbleven. Verhalen over vertwijfeling en hoop, over dromen en idealen. Over bewuste keuzes en het toeval, over trauma’s en taboes.

Boerderij Pepereind 9, Cromvoirt
Deze boerderij stamt uit 1647 en is een rijksmonument. Ze heeft een rieten wolfdak en werd fraai gerestaureerd, wat werd beloond met de Boerderijpluim 2015 van de Stichting De Brabantse Boerderij. “Met veel gevoel voor de historische waarden en betekenis van de onderdelen, is de boerderij zeer geslaagd en eigentijds gerestaureerd. Terughoudendheid, eenvoud en harmonie zijn de woorden waarmee de kwaliteit van deze restauratie is uitgevoerd”, vond de jury.

Buitenverblijf ‘Ypenhoeve’ Den Hoek 3, Cromvoirt
In een landelijke omgeving gesitueerd voormalig buitenverblijf, waarvan het oudste, middelste deel is gebouwd in de laatste decennia van de 19e eeuw. De architectuur vertoont kenmerken van de chaletstijl, die vooral tot uiting komt in de geschulpte houten windveer van de topgevel. In de loop van de 20e eeuw is deze zomerwoning aan weerszijden uitgebreid, met o.a. een serre. In de weelderige tuin bevindt zich een monumentale, circa 180 jaar oude rode beuk (breedte 40 m). Tot dit jaar werd de Ypenhoeve bewoond door Go Janssen en diens in 2014 overleden vrouw Bernie Janssen-de Lange, bekend als oprichters van stichting ‘de Azijnfabriek’. Onder hun gedreven leiding heeft deze culturele instelling destijds een plaats verworven in de stad ’s-Hertogenbosch. Ypenhoeve ligt aan een onverharde weg.