‘Twee bijzondere dorpen’ is boek om van te smullen

Op een snijpunt in de geschiedenis, waarop Vught van twee dorpen samengevoegd wordt tot drie dorpen, ziet het boek ‘Twee bijzondere dorpen’ het daglicht. Het verhaalt over Vught en Cromvoirt met als rode draad de eigenaardigheden – fraaie en minder fraaie – waarmee de dorpen bekendheid hebben gekregen. Bladerend door de hoofdstukken kom je saillante details tegen en prachtige foto’s en illustraties die zorgen voor herkenning en verrassing, waardoor je langzaam het boek wordt ingezogen. Want je wil meer weten, meer zien.

Door Ada Imming

Het voorwoord is van burgemeester Roderick van de Mortel die vindt dat deze verhalen een groot publiek verdienen. Hij vindt het een spannend boek en haalt aan hoe Napoleon in 1810 in ‘vliegende vaart’ Vught passeerde voor een bezoek aan Breda en ‘s-Hertogenbosch.
De voor Vught meest interessante periode uit de middeleeuwen is die voorafgaand aan de stichting van ‘s-Hertogenbosch. Het bronnenmateriaal is schaars, maar het lijkt er sterk op dat Vught toen een centrumpositie bekleedde in de regio. De oudste schriftelijke vermelding van Vught is uit de elfde eeuw. Er is zeker drie tot vier keer geprobeerd om Vught te annexeren. De laatste keer in 1990 door de toenmalige Bossche burgemeester Don Burgers. Maar gelukkig wist onze burgemeester Fred de Graaf deze poging te verijdelen.

‘De Laatste Hoop’
Landschap, prehistorie, de Romeinse tijd, de middeleeuwen, nieuwe ontdekkingen in het verhaal over de Slag van Lekkerbeetje, het ontstaan van het moderne spoor- en wegenstelsel, de groei van het aantal landgoederen en buitenplaatsen, de vestiging van kostschool Regina Coeli, de psychiatrische instelling Voorburg en het Retraitehuis Loyola. Kamp Vught en het Molukse Woonoord. Het komt allemaal levendig aan bod.
Maar ook het mondaine lustoord De IJzeren Man bepaalde de afgelopen eeuw letterlijk het beeld van Vught. Er was een speciale treinhalte waar je op verzoek uit kon stappen. Een van de meest bekende plekjes uit Vught in Nederland door de honderden ansichtkaarten en vele tienduizenden prentbriefkaarten. Later kreeg Hotel de IJzeren Man de bijnaam ‘De Laatste Hoop’, door de dansavonden waar duizenden mensen probeerden een levenspartner te vinden op de dansvloer.

Het ‘gekkenhuis’
In de jaren 30 was het station Vught op zon- en feestdagen gesloten en Henri Grasso was de eerste autobezitter van Vught. De ‘Blauwe Wagen’ van Voorburg was decennialang een schrikbeeld voor de bewoners in de nabije omgeving. In de verre omtrek stond ‘Vught’ gelijk aan ‘het gekkenhuis’. Dat was zelfs nog te zien bij de carnavalsoptocht in Helvoirt in 2018. Een van de wagens duidde op de herindeling met de woorden: Wij zèn rèèp vûr Vught!

Buitenplaats
Eveneens komen uitgebreid aan bod de buitenplaatsen, het rijke roomse leven, de kazernes, Kamp Vught en de Vughtse Molukkers. En uiteraard de verrassende geschiedenis van Cromvoirt. Eerst een afgelegen, armoedig dorp dat alles op eigen wijze (ont)regelde, zich gelaten liet annexeren, maar tot leven kwam in het verzet tegen de plannen om gereduceerd te worden tot Zomerdorp. Het resultaat is een kleine, maar bruisende gemeenschap. Cromvoirt staat bekend als een gezellig dorp met een rijkgeschakeerd verenigingsleven. Bijna het hele dorp doet mee aan de carnavalsoptocht waardoor er een gebrek aan toeschouwers ontstaat.

Acht auteurs
Acht auteurs hebben één of meerdere hoofdstukken geschreven in de afgelopen vier jaar. De 376 pagina’s bevatten een tijdsbeeld van beide dorpen vanaf de prehistorie, waar Liesbeth Theunissen en Stefan Molenaar over vertellen. De andere auteurs zijn Lauran Toorians, Ottie Thiers, Ad van den Oord, Jeroen van den Eijnde, Henk Smeets en Cees Slegers.
Ottie Thiers en Ad van den Oord zijn tevens eindredacteur.
“We zijn ongeveer vier jaar geleden gestart met het project en de auteurs hadden we al snel gevonden. Het is allemaal heel soepel verlopen. Het is een goed schrijversteam. Er is onderweg niemand afgevallen en dat zegt wel iets over dit schrijverscollectief. We hebben met z’n allen ook peentjes gezweet, maar dat hoort erbij. We lazen elkaars stukken en leverden commentaar. Wij als eindredacteuren zorgden ervoor dat het synchroon bleef lopen”, vertellen Thiers en Van den Oord.

Haat-liefdeverhouding
Er is bijzonder veel werk verzet om de foto’s, illustraties en kaarten bij elkaar te krijgen voor het boek. Denk hierbij aan portretrechten en privacy. “We hebben bijna alles kunnen gebruiken wat we graag wilden hebben”, zegt Ad van den Oord trots. Ze hebben kunnen putten uit de rijke collectie van Vera Delleman-De Kort die alles heeft nagelaten aan het streekarchief, nu het BHIC.
Het boek sluit aan bij de reeds bestaande atlas ‘Vught en Cromvoirt in kaart’. Beide uitgaven zijn een afsluiting van de Vughtse Historische Reeks.
Het idee was om een overzichtswerk te maken. “Maar je kunt niet alles vertellen. We hebben gekozen voor die onderwerpen waarin de dorpen zich onderscheiden. Je ziet dan ook steeds die haat-liefdeverhouding met Den Bosch terugkomen. Burgemeesters van Den Bosch en Vught kwamen vaak tegelijkertijd uit dezelfde familie. En het lustoord had aanvankelijk niet kunnen bestaan zonder de welgestelde bezoekers uit Den Bosch en dat geldt ook voor de buitenplaatsen”, zegt Ad van den Oord.

Een boek om van te smullen! Het is met ingang van vandaag te koop voor 39,50 euro bij de Vughtse Bruna-winkels en bij boekhandel Adr. Heinen in ‘s-Hertogenbosch.