Op 13 november van dit jaar verschijnt een omvangrijk en rijk geïllustreerd boek over de geschiedenis van Vught en Cromvoirt. In de komende tijd vertellen auteurs van het boek in deze rubriek een miniverhaal over iets dat zij bij het werken aan dit boek zijn tegengekomen.
In 1949 kreeg Vught officieel een gevangenis: Nieuw Vosseveld. Een deel van het voormalige concentratiekamp bleek namelijk van alle locaties in Nederland de meest geschikte accommodatie te zijn voor het opzetten van een nieuw, humaan gevangenissysteem. Daar werd met veel idealisme en enthousiasme aan gewerkt. Zo werd Nieuw Vosseveld in de jaren vijftig het ‘paradepaardje van de Nederlandse regering’. De regionale krant ‘Het Huisgezin’ maakte het nog mooier en sprak van de ‘modelgevangenis van Europa’. In deze modelgevangenis zaten in het begin nog allerlei soorten gevangenen opgesloten: mannen die veroordeeld waren voor collaboratie met de bezetter, mannen die een straf uitzaten voor ‘gewone’ misdaden, en Indiëweigeraars: dienstplichtigen die geweigerd hadden te gaan vechten voor het behoud van de kolonie Nederlands-Indië. Zij kregen forse straffen, tot meer dan drie jaar. De pers had doorgaans geen goed woord voor hen over, met uitzondering van het communistische dagblad ‘De Waarheid’.
De kern van de nieuwe gevangenisaanpak was heropvoeding, zodat veroordeelden na het uitzitten van hun straf als een nieuw mens terug konden keren in de vrije samenleving. Je moest je dan wel gewillig laten heropvoeden en tot inkeer komen. De principiële Indiëweigeraars deden dat niet, die betuigden géén spijt. Zij moesten hun volle straf uitzitten. Deze cartoon van Lex Wartenberg (De Waarheid, 12 mei 1951) laat zien hoe de communisten daarover dachten. Boeven – gehuld in Duitse uniformen met hakenkruisen en SS-emblemen – zwaaien braaf met een Amerikaans vlaggetje en worden vrijgelaten door de cipier, minister-president Willem Drees. De vastberaden jongeman, die eruitziet als een onberispelijke stripboekheld, blijft achter slot en grendel. Drees ziet hem niet eens staan.
Ottie Thiers
Twee bijzondere dorpen is een uitgave van de Stichting Erfgoed Vught en Bruna Vught. De prijs bedraagt 39,50 (376 pagina’s!). De intekenprijs is 35 euro. Intekenen kan via www.erfgoedvught.nl.