Linie 1629 aangetroffen bij de Loonsebaan

Tijdens de rioleringswerkzaamheden aan de Loonsebaan zijn vorige week sporen aangetroffen van de belegeringslinies, die in 1629 in opdracht van Prins Frederik Hendrik zijn aangelegd bij diens aanval op ‘s-Hertogenbosch.

De werkzaamheden aan de Loonsebaan in Vught betreffen de uitbreiding van de bestaande kruisingen ter hoogte van de Boslaan, De Bréautélaan en de Postweg. Hierbij wordt de riolering in het gehele tracé vernieuwd. Het tracé heeft een lengte van circa 1,6 km en een breedte die varieert van circa 15 tot 85 m.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog, toen ’s-Hertogenbosch zich aan de kant van de Spanjaarden had geschaard, is in 1629 onder aanvoering van Frederik Hendrik een dubbele linie van ca. 38 km lang aangelegd om de stad gedurende zes maanden te belegeren. De binnenste ring van loopgraven, schansen, batterijen en grachten, de zogenaamde contravallatielinie, diende om de stad te omsingelen en uitbraken te voorkomen. De buitenste ring, de circumvallatielinie, diende om de belegeraars tegen pogingen tot ontzet van de stad te beschermen. Deze linies waren opgeworpen wallen die ca. 2-2.50m hoog waren en dus bescherming boden op manshoogte. Zij werden vaak begrensd door greppels aan weerszijden. Interessant detail is nog dat de ingenieurs van Frederik Hendrik deze linies versterkten doordat de bedding van de Dommel, die bij Het Vaantje (ongeveer ter hoogte van Halder bij het bos van Maurick) was afgedamd, tussen de linies in was verlegd om de verdediging te versterken. Het gebied dat nu door werkzaamheden onder handen wordt genomen doorsnijdt beide bovengenoemde linies, die bestonden uit een serie dijken en de brede dubbele gracht (gevoed
door De Dommel) versterkt door schansen, redoutes, hoornwerken en tientallen andere verdedigingswerken.

Aangezien de oude kaarten uit 1629 het vermoeden gaven dat men tijdens de werkzaamheden de sporen van deze linies zou aantreffen werd met de gemeente Vught en de aannemer een verhoogde archeologische waakzaamheid afgestemd. Ter plaatse van de werkzaamheden is de
gemeente Vught namelijk als bevoegd gezag verplicht om de vereiste maatregelen te nemen zodat archeologische vondsten die tijdens de werkzaamheden werden aangetroffen in voldoende mate werden vastgelegd. Daarbij was één van de onderzoeksvragen of de eventueel
aanwezige archeologische resten kunnen worden toegeschreven aan de verdedigingslinie uit de 17e eeuw. De archeologische begeleiding bij de huidige werkzaamheden wordt uitgevoerd door Juliette de Winter van BAAC uit ‘s-Hertogenbosch aangevuld door Wim Kievits die vanuit de Monumentencommissie archeologische waarnemingen verricht.

Op de bijgaande kaart is een van de kaarten van 1629 (middels rode en blauwe lijnen) geprojecteerd op de huidige kaart. Door de vondst die nu aangetroffen is, is weer eens bewezen hoe voorzichtig men moet zijn bij de projectie van oude kaarten op het heden: heel vaak blijken deze behoorlijk van elkaar af te wijken. Zo ook in dit geval! Uiteindelijk bleek de linievondst ca. 100m. westelijker te liggen dan aanvankelijk was aangenomen. Het kaartje geeft dus de ongecorrigeerde verwachting weer !

 

Nadat in de voorafgaande weken enkele andere sporen werden aangetroffen vermoedelijk o.a. van het oude spoorlijntje naar de IJzeren Man t.b.v. de aldaar plaatsvindende afgravingen in de 19e eeuw, werden vorige week vondsten aangetroffen die opmerkelijk genoemd mogen worden in het kader van de linie van 1629. Terwijl de exacte bestudering en analyse van de gegevens nog moet gaan plaatsvinden hebben de archeologen van BAAC uit ‘s-
Hertogenbosch die in dezen het project begeleiden de eerste waarnemingen gedeeld. Men heeft greppels aangetroffen die tot de linie zouden kunnen behoren. De sporen van deze greppels zijn in het zandpakket aangetroffen op een diepte waar nog niet eerder verstoring is
aangetroffen. Deze greppels vertoonden een afwisselend beeld o.a. een brede greppel, waar niet heel veel meer van bewaard was en 15m verder een tweede greppel die te maken kon hebben met liniegreppels. Verderop werden nog twee brede greppels aangetroffen die ook tot
de linies zouden kunnen behoren.

Uit de fotoverslaglegging is op te maken dat de greppels vermoedelijk aanzienlijk diep waren (ca. 2-2.5 m.) en dat de daarnaast gelegen linie-wal ca. 2.5m hoog geweest moeten zijn. Dit vormde voor de belegeraars een forse en veilige verdediging van waaruit men de vijand kon
bestrijden. Zoals dat in die tijd gangbaar was heeft Frederik Hendrik zijn troepen onmiddellijk na de val van de stad de opdracht gegeven om de linie te slopen. Hij wilde voorkomen dat de Spanjaarden bij een eventuele tegenaanval gebruik zouden kunnen maken van exact dezelfde
versterkingen.

De vondst is opmerkelijk aangezien de belegeringslinies van 1629 weliswaar gedocumenteerd zijn op oude kaarten uit 1629 maar nog niet vaak aangetroffen zijn in het landschap en dat is in elk geval voor het Vughtse grondgebied het geval. Wij kennen de locaties wel zoals de afdamming bij Het Vaantje, of het vermoedelijk hoornwerk bij Fort Isabella en het kampement van Frederik Hendrik’s troepen in en nabij het centrum van Vught, maar concretere archeologische sporen werden tot nu toe niet aangetroffen. Daarom is deze vondst bijzonder !

BAAC zal in de komende maanden na afronding van het onderzoek de resultaten uitwerken in een rapportage en die aan de gemeente Vught ter hand stellen. De linie van 1629 die zich de laatste jaren in een stijgende belangstelling weet van De Groene Vesting en de Afdeling Erfgoed van ‘s-Hertogenbosch krijgt hiermee weer een stuk verdere invulling op het grondgebied van Vught. Het wordt daardoor steeds belangrijker dat de bevolking, maar ook bezoekers, goed geinformeerd worden over de geweldige inspanning bij de aanleg van dit belegeringswerk dat uiteindelijk heeft bijgedragen tot de verovering van ‘s-Hertogenbosch en de uitbreiding van de Nederlandse Republiek met het gewest Brabant.

 

BAAC / Wim Kievits namens de gemeente Vught

Kijk ook bij

‘Kampong Lunetten’ een jaar na de première opnieuw in de Speeldoos

Film over het laatste Molukse woonoord van Nederland Op 21 maart 1951 arriveert de boot …