Koersen op karakter: een duik in de Brabantse wielergeschiedenis

Over een dikke maand start La Vuelta 2022, de Ronde van Spanje, in Nederland. Maar liefst drie dagen lang (19, 20 en 21 augustus) koersen de renners door ons mooie Nederlandse landschap. De tweede en derde rit worden in Brabant verreden. En heel bijzonder is dat de tweede etappe op de Citadel start; een plek die zo verweven is met de Tachtigjarige Oorlog en de Spaansgezinde Bosschenaren. Met dat sportevenement in gedachte heeft het Brabants Historisch Informatie Centrum het Brabantse wielrennen en de verdwenen wielerbanen in kaart gebracht op ‘Koersen op karakter’: www.bhic.nl/wielrennen.

Stoempend over slingerende weggetjes tussen weilanden door, soms met de smokkelwaar nog onder je shirt. Of juist hard trappend om die criminaliteit te ontsnappen: Brabant en de wielersport zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Rijke historie van Brabantse velodromes
Noord-Brabant is de provincie waar het wielrennen in de haarvaten van de historie zit. Dat zie je ook terug in het aantal wielerbanen, want van de 160 banen in Nederland lag de helft in het traditioneel ‘wielerminnende’ Brabant. Om te achterhalen hoe dat komt en waar deze wielerbanen precies hebben gelegen, ging journalist en onderzoeker Robert van Willigenburg bijna forensisch te werk. Hij bekeek talloze plattegronden en luchtfoto’s, websites van heemkundekringen en scans uit de archieven. Van Willigenburg: “Soms was ik zes weken zoet met het vinden van één wielerbaan, resulterend in een stukje van slechts driehonderd woorden. Maar dan wist ik wel zeker dat het klopte.” Inmiddels heeft hij een fraai staaltje wielerarcheologie verricht door de rijke geschiedenis van de velodromes op te graven. Op een kaart op de themawebsite zie je waar de Brabantse banen hebben gelegen. Zo zijn er de gouden wielerbanen waar serieus werd gekoerst, de categorie zilver was voor de banen waarop wielerclubs regionale koersen verreden en brons voor de kleinere baantjes, vaak achter het café.

Veel goede wielrenners komen uit Brabant
Wim van Est, Wout Wagtmans, Jeroen Blijlevens – en ál die anderen: Brabant (West-Brabant in het bijzonder) is al decennialang een kweekvijver voor talentvolle renners. Voor veel Brabanders uit armere gezinnen was de fiets in de vorige eeuw – letterlijk en figuurlijk – hét middel om aan het harde bestaan uit hun streek te ontsnappen. Kon je hard trappen, dan viel je op en maakte je kans een echte wielrenner te worden, met alle aanzien en financiële draagkracht van dien. Die sociale ongelijkheid speelt nu geen rol meer en het wielrennen en de wielercultuur zitten inmiddels verankerd in de genen van Brabant en zijn inwoners. Met deze achtergrond vol heroïek, noeste arbeid en heldendom grossiert deze provincie in alles wat met wielrennen te maken heeft en vooral: we leveren nog steeds grote renners met toppers zoals Marianne Vos en Harrie Lavreysen.

‘Koersen op karakter’ gaat over het Brabantse wielrennen: oud-wielrenners, wielerrondes en wielerbanen, met veel bijzondere verhalen over oude en actuele wielerprofs, foto’s en films. Bijvoorbeeld over ‘Kwatta-Jantje’ Pijnenburg met beelden van een wedstrijd in 1937 tussen hem en Detmer Klink, of van zijn huwelijk met Maria Bierens in 1934 in Tilburg. Verder opnamen uit 1936 waarbij Kees Pellenaars het Internationale Wielercriterium om De grote Prijs van Eindhoven wint, of bijvoorbeeld een mooie compilatie van de Eerste Ronde van Mill eind jaren zestig.

Dit en veel meer te zien via: www.bhic.nl/wielrennen.