Het Klaverblad Gratis weekblad voor Vught, Cromvoirt en Helvoirt
In Nationaal Monument Kamp Vught is nu tot 9 januari 2023 de expositie ‘De Jodenvervolging in foto’s. Nederland 1940-1945’ te zien, samengesteld door het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in samenwerking met het Joods Cultureel Kwartier. Voor de eerste keer kunnen bezoekers ook de drie foto’s uit mei 1943 van een groep joodse gevangenen op het station in Vught bekijken.
“Toen wij er vorig jaar in slaagden deze foto’s te verwerven, besloten we na uitvoerig onderzoek deze unieke opnames van een Duitse militair en het verhaal erachter in een expositie te presenteren. Het is aangrijpend wat er achter deze vergeelde stukjes papier schuilgaat. Je kijkt de weerloze slachtoffers recht in de ogen”, zegt Jeroen van den Eijnde, directeur van Nationaal Monument Kamp Vught.
Foto’s uit een donkere periode
De vervolging van de joden in Nederland tijdens de Duitse bezetting is uitvoerig in beeld gebracht. Zowel professionele fotografen als amateurs maakten aangrijpende foto’s van deze donkere periode. Veel foto’s zijn bewaard gebleven. Daarin onderscheidt Nederland zich van andere door nazi-Duitsland bezette landen. Samenstellers van de expositie, historici Erik Somers en René Kok (beiden werkzaam bij het NIOD) raadpleegden tientallen archieven in binnen- en buitenland voor de expositie en het gelijknamige boek. Het leverde veel onbekend beeldmateriaal op. Foto’s die op indringende en confronterende wijze de gevolgen van de anti-joodse maatregelen laten zien. De beelden getuigen van het meedogenloze optreden van de Duitse bezetter, de medewerking van Nederlanders aan de deportaties, maar óók van de hulp aan onderduikers en van het joodse leven in de jaren 1940-1945. Daarnaast is er aandacht voor de naoorlogse opvang van de weinige overlevenden die terugkeerden uit de kampen.
Station Vught
Speciale aandacht is er voor de drie foto’s die Nationaal Monument Kamp Vught vorig jaar heeft verworven. Op de foto’s is het transport van 23 mei 1943 vastgelegd. 1.265 Joden werden die dag vanaf station Vught op transport gezet naar Kamp Westerbork. Voor verreweg de meesten was het kamp in Drenthe slechts een tussenstop op weg naar vernietigingskamp Sobibor in bezet Polen. Daar werden de gedeporteerden direct na aankomst vergast, enkele dagen nadat deze foto’s in Vught genomen waren. Het lukte via namen op de gefotografeerde bagage, een aantal op transport gestelde slachtoffers te achterhalen en hun levensverhalen te reconstrueren.
Fotoalbum
De drie foto’s zijn zo goed als zeker afkomstig uit een album dat een Duitse soldaat aanlegde als herinnering aan zijn diensttijd. In 2021 kwam het in handen van een Nederlandse verzamelaar. De bezoeker kan het album in de expositie digitaal doorbladeren. Maar ook het echte album is te zien. Van den Eijnde: “Naast de drie deportatiefoto’s bevat het fotoalbum vooral kiekjes van het kazerne- en soldatenleven ver van het front. Een ongelooflijk contrast. Mogelijk was de soldaat betrokken bij de bewaking van dit transport. Maar misschien besloot hij, gelegerd in het nabijgelegen Oisterwijk, die zondag uit nieuwsgierigheid een kijkje te nemen. Hoe het ook zij, zijn opnames zijn van groot historisch belang.”
Herplaatsing
Eerder was de expositie ‘De Jodenvervolging in foto’s. Nederland 1940-1945’ te zien in het Nationaal Holocaust Museum in oprichting (Joods Cultureel Kwartier) in Amsterdam en het documentatiecentrum ‘Topographie des Terrors’ in Berlijn. De plaatsing van de expositie is mogelijk dankzij de financiële steun van de Stichting Beschermers en de Vriendenkring van Nationaal Monument Kamp Vught.
