In memoriam Jan Wijtmans

Erudiet kunstkenner, welbespraakt, veelzijdig en gepassioneerd

Door Ton Wagenaars

Tijdens het informele afscheid in de Vughtse Lambertuskerk werd vorige week het leven van Jan Wijtmans in verschillende lezingen en beschouwingen uiteengezet en herdacht. Geen volledigheid werd nagestreefd, daarvoor was Wijtmans een veel te veelzijdig man met een uitgebreid scala aan gewaardeerde zegeningen. Officieel heette Jan Wijtmans ‘adviseur podiumkunsten’, hetgeen impliceert dat hij actief was in de branche dienstverlening voor uitvoerende kunst en dat hij adviseerde op cultureel gebied. Daarbij kwam dat hij veel inbreng had bij de organisatie van culturele evenementen en dat hij teksten en artikelen schreef voor allerlei culturele en kunstzinnige bijeenkomsten. Dan dien je uiterst veelzijdig te zijn, erudiet en eloquent.

En over die eigenschappen beschikte de in ’s-Hertogenbosch geboren Wijtmans. Zijn betrokkenheid en kundigheid werden door de geïnviteerden geroemd. Zijn kinderen verhaalden geroerd over papa die hen voorging in het nemen van beslissingen en voor hen een voorbeeld was qua werkinstelling. Tevens was daar de wijsheid dat ‘niemand voor zichzelf leeft’. Ook over de kwelling om als jong kind met vader door de Bossche binnenstad te moeten paraderen waarbij vader om de tien meter toch ten minste één keer werd benaderd, aangesproken of toegewuifd, waardoor een wandeling uitmondde in een ellenlange kruistocht met tientallen staties over Den Bosch, de Bosschenaren, uitvoeringen, voorstellingen of tentoonstellingen. Het kon ook gaan over het functioneren van clubs, het lidmaatschap van allerlei verenigingen of de uitgave van een nieuwe gids of de vormgeving van een boek. Wijtmans schreef ook zelf menig boekwerk en had bij tientallen brochures en gidsen zijn inbreng. Hij was zelf niet wars om ook het podium te beklimmen en daar een belerend woordje tot het publiek te richten.

Uiteraard was de ‘verslaafde’ regelaar lid in de Orde van Oranje Nassau, maar in zijn hedendaagse woonplaats in Vught getuigen nog veel meer andere attributen van hoge waardering voor zijn creatieve en organisatorische creaties: een pet, sjaal, schilderij, beeld of oorkonde. De muren hangen er vol mee. Maar ook met eigen aangeschafte kunst, munten, of eigen abstract werk met veelal vaste Vughtse herkenningspunten. Op de tafel liggen de tientallen brieven en kaarten van specifieke verenigingen waarin zijn inbreng jarenlang tastbaar was geweest en die nu door zijn nabestaanden mogen worden geïnventariseerd. Hoogtijdagen waren de periodes waarin de ‘ambassadeur van de kunst’ het zeggenschap had over de Vughtse Speeldoos, het Speelhuis in Helmond en de Lievekamp in Oss. Het vervolg hierop bij de Bossche VVV deed een beroep op Wijtmans’ inleving voor samenwerking met ambtenaren en hun protocollen. Dat was een minder gelukkige formule. Maar de ‘Bosschofiel’ excelleerde weer wel in de carnavaleske wereld van Oeteldonk en Dommelbaorzedurp, waar hij de vele vaststaande liederen en onderdelen mede introduceerde. Trots was hij deel te kunnen uitmaken van de Vughtse gilden en wie herinnert zich dan nog zijn betrokkenheid met het welbevinden van de Molukse samenleving of het allereerste begin als badmeester op de IJzeren Man? Vele honderden moeten met de geschiedenisliefhebber gediscussieerd hebben over kunst, kunstenaars en kleinkunst. En dan was Wijtmans een aandachtig luisteraar om ten slotte toch vaak bij zijn eigen standpunt te blijven, want hij was eigenzinnig al noemde hij dit steevast zelfverzekerd.

Samen met zijn vrouw kreeg hij drie kinderen. Instemmend werd tijdens het informele samenzijn in de Lambertuskerk geknikt toen de kinderen memoreerden aan de altijd aanwezige steun van zijn vrouw José Blom die hem bijstond in de lange en uitputtende jaren van voortdurende gedrevenheid, waarin huize Wijtmans vaak de ontvangstruimte was voor aankomende gezelschappen of aanstormend of gevestigd kunsttalent. Zijn allerlaatste episode was er noodgedwongen een van stilte en isolement. Geen rondleidingen of scripts meer, de muziek zweeg, de bodem voor enthousiasme voor (klein)kust was gelegd, de voorstellingen waren gevierd en de verhalen waren geschreven. Op het einde toch nog even een kleine knipoog toen bij de afscheidsbijeenkomst een lied rondging met de alleszeggende titel voor de bruisende Brabander: ‘Houdoe!’ Het kan geen toeval zijn.