Hoe sociaal willen we zijn, ook na corona?

“Vught maakt zich, samen met Helvoirt en Cromvoirt, op voor de gemeentelijke verkiezingen van 18 november. Vanaf 2021 verdubbelt onze gemeente in oppervlak en verwelkomen we zo’n 5.000 nieuwe ‘Vughtenaren’. De politieke partijen die aan deze verkiezingen gaan meedoen, zijn druk bezig met het opstellen van hun verkiezingsprogramma’s, het samenstellen van de kandidatenlijsten en het bedenken van hun campagnestrategie. Waar gaan die partijen zich in de volgende vijf jaar sterk voor maken? En hoe zullen de gevolgen van de coronapandemie doorwerken in de gezondheid en het welzijn van de burgers van Vught?

De Adviesraad Sociaal Domein heeft daarover nagedacht en in de afgelopen periode met veel burgers en organisaties en instellingen in Vught en Helvoirt gesproken. In de komende weken zullen we hierover via Het Klaverblad advies uitbrengen aan de inwoners van Vught en Helvoirt en aan de partijen die aan de verkiezingen mee gaan doen.

Wat valt er onder het ‘sociale domein’?
De gemeente had al veel taken, maar krijgt er nog steeds meer bij. Met name op dit ‘sociale domein’ zijn die taken de laatste jaren sterk uitgebreid. Je moet dan denken aan zorg (voor ouderen en voor de jeugd), aan werk en inkomen (met name voor mensen die moeilijk aan de bak komen), aan welzijn en aan het bestrijden van armoede en eenzaamheid. Maar ook ‘wonen’ en ‘samenlevingsopbouw’ horen daarbij. En het stimuleren van het verenigingsleven en burgerinitiatieven. Kortom: hoe bevorderen we de autonomie op alle leefgebieden, het omzien naar elkaar en het vinden van een betekenisvolle levensvervulling? Wat maakt het dat het goed leven is in Vught, ook als het even niet meezit?

Waar vragen we aandacht voor?
Binnen het Sociaal Domein komen de volgende vier thema’s aan de orde: de Wmo, de Jeugdzorg, de participatiewet en wonen. We gaan uitleggen waar deze thema’s betrekking op hebben en over elk thema brengen we een advies uit. Maar omdat inmiddels de coronapandemie ook flink zal doorwerken in het hele sociaal domein, beginnen we in dit openingsartikel met een aantal gedachten daarover.

Gevolgen coronacrisis voor Sociaal Domein
Wij zien een vijftal gevolgen van de coronacrisis voor het beleid dat de gemeente zal moeten gaan voeren in het sociale domein:

1. De economische en politieke gevolgen van de corona- en economische crisis zijn groot. Veel bedrijven moeten zich (voorlopig) aanpassen aan de anderhalvemetereconomie. Het is de vraag hoe burgerlijke vrijheden gewaarborgd blijven met de beperking van bewegingsvrijheid. En in welke vorm de (politieke) participatie van burgers gestalte kan krijgen.

2. Een sterke toename van het aantal kwetsbare burgers.

De onderwijskansen van kinderen uit kansarme milieus nemen af doordat zij minder onderwijs krijgen en geen stimulerende ouders hebben. De werkloosheid van laagopgeleiden en flexwerkers neemt toe, waardoor hun kans op een zelfstandig leven afneemt. Isolement, eenzaamheid en depressie kunnen toenemen.

3. Een sterke toename van het aantal burgerinitiatieven.

Mensen voelen zich aangesproken op hun burgerzin en willen kwetsbare burgers (ouderen, kinderen) ondersteunen. Ze richten initiatieven op die bijdragen aan verbondenheid en praktische hulp bieden (nieuwe, digitale vormen van sociaal contact, voedselbanken, laptops, nieuwe kunstvormen).

4. Er is een sterke toename van digitale communicatie en online dienstverlening.

Dit is een probleem voor digitaal minder bekwamen. De gevolgen voor bijvoorbeeld mensen met een beperking zijn nog dubbel: enerzijds meer rust en zelfvertrouwen, anderzijds gebrek aan menselijk contact. Privacy is een aandachtspunt bij de groeiende dataverzameling.

5. De gemeente zal ingrijpende beleidskeuzen moeten maken.

Geven we prioriteit aan het versterken van de lokale economie, het compenseren van inkomensverlies of het ondersteunen van kwetsbare burgers? We hebben al te stellen met grote tekorten in het sociaal domein en krijgen grote opgaven in diverse beleidsvelden (woningbouw, gezondheidsbeleid, energietransitie). Dit nog los van de last die de gemeente al op zich heeft genomen met de infrastructuur (N65). Het sociale domein mag daarvan niet de dupe worden.

Prioriteiten in het sociale domein
Gegeven bovenstaande analyse lijken vanuit het perspectief van de meest kwetsbare burgers de volgende prioriteiten wenselijk:

1. Versterken van (gezondheids- en sociale) vaardigheden van burgers zelf. Veerkrachtiger burgers kunnen beter met de omstandigheden omgaan en de regie over het eigen leven behouden. Een benadering vanuit de positieve gezondheid (‘positive health’) verdient daarom aanbeveling.
2. Bevorderen van burgerinitiatieven die nu ontstaan. Zij leiden tot een herleving van een actieve burgermaatschappij waarin burgers zich meer verantwoordelijk voelen voor elkaar en zich voor elkaar inzetten. Daar zijn in Vught al mooie voorbeelden van (Seniorenbus; Vught voor elkaar; Vincentius; HelvoirThuis).
3. Verzekeren van kwetsbare burgers van een minimum aan (economische en sociale) bestaansveiligheid. Een minimaal vangnet lijkt nodig voor veel mensen om het hoofd boven water te kunnen houden. Ook daar kunnen we voortbouwen op lopende initiatieven (armoedebeleid; omgaan met financiën).

Aanbevelingen voor het sociale domein
Vanuit deze prioriteiten zijn de volgende aanbevelingen voor de verkiezingsprogramma’s van partijen in Vught (inclusief nu met Helvoirt) denkbaar (in willekeurige volgorde):

• Versterk de vaardigheden van inwoners in zelfsturing en zelfredzaamheid, bijvoorbeeld in het digitaal kunnen communiceren en werken en in het kunnen omgaan met onzekerheid en stress. Stuur welzijnsinstellingen en verenigingen daarop aan in het subsidiebeleid.
• Garandeer elke burger een basisinkomen, of biedt voldoende financiële ondersteuning. Als wederdienst kan de burger (bijvoorbeeld als ervaringsdeskundige armoede) diensten verlenen aan de gemeenschap (en daarbij zijn participatie vergroten). Wederkerigheid dus.
• Versterk de functie van onafhankelijke cliëntondersteuning. Deze functie ondersteunt burgers bij het voeren van de regie over het eigen leven, het verkrijgen van informatie en advies en ondersteunt hen naar instanties. Zet daarbij ook ervaringsdeskundigen in. Het deelnemen aan het project van koplopers-gemeenten moet daar een bijdrage aan leveren.
• Ondersteun lokale werkgevers, zowel in financieel opzicht als door middel van adviezen en het leggen van verbindingen (netwerken), zodat zij zich meer verantwoordelijk voelen voor de lokale werkgelegenheid. Maak daarover afspraken met het relevante georganiseerde middenveld.
• Faciliteer burgerinitiatieven. Zij zorgen voor verbondenheid en sociale samenhang en versterken daarmee burgerschap. Via een regeling voor het ‘uitdaagrecht’ (right to challenge) kan de gemeente deze initiatieven een gelijkwaardige positie geven in bijvoorbeeld het subsidie- en inkoopbeleid.
• Bevorder zoveel mogelijk lokale verbindingen tussen diverse soorten organisaties (bedrijven, bibliotheken, burgerinitiatieven) die gezamenlijk kwetsbare mensen ondersteunen en zoveel mogelijk bij de samenleving betrekken. Maak Vught tot een dementie- en seniorvriendelijke gemeente. Ga door met initiatieven als wijksteunpunten en DePetrus. Investeer daarbij meer in activiteiten dan in stenen.
• Stuur (welzijns- en zorg)instellingen strakker aan op het bereiken van resultaten. De gemeente kan een meer resultaatgericht inkoopbeleid voeren zodat zij instellingen beter kan beoordelen op de resultaten die bijvoorbeeld voor kansarme jongeren of voor senioren zijn behaald.
• Geef kwetsbare burgers training en ondersteuning in vaardigheden en zelfregie. Zij kunnen dan zelf beter omgaan met vervelende levenssituaties. Zelfhulpgroepen kunnen behulpzaam zijn bij het opbouwen van dergelijke vaardigheden. Zet daarbij het bestaande verenigingsleven in.

In de komende weken werken we deze aanbevelingen uit voor de thema’s Wmo, Jeugdzorg, participatiewet (werk en inkomen) en wonen (met name de sociale aspecten daarvan). En wilt u op ons verhaal reageren: graag! Stuur uw ideeën naar ons via asdvught@gmail.com of de website www.adviesraadsociaaldomeinvught.nl.”

Adviesraad Sociaal Domein