Esch wil leren van zwartste bladzijde

Het dorp Esch kende tot voor kort nauwelijks een traditie in herdenken. De dramatische gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog bleven tientallen jaren onbelicht. Toch zuchtten ook de 900 inwoners van Esch onder het juk van de bezetter.

Door Joop van der Pol

In oktober 1944 werd er zelfs hevig strijd geleverd. Ingekwartierde Duitsers en oprukkende Britse soldaten namen elkaar onder vuur. Er vielen zeker 70 doden, voornamelijk Duitse soldaten. Ook vier Essche burgers kostte dit oorlogsgeweld het leven. In het voorjaar van 1945 overleden nog twee Essche burgers bij het werken op het land.

Bindende kracht
Het dorp beleefde een 4 en 5 mei-manifestatie in 2018 bij de opening van het herbouwde haventje aan de Essche Stroom. Jong en oud deed mee en werd gegrepen door de bindende kracht van het evenement. Emoties rond vreugde en verdriet, vrijheid en onderdrukking kwamen samen. Ook enkele re-enactors, die geallieerde soldaten uitbeeldden, raakten enthousiast. In dit licht groeide een ambitieus idee, voor de 75e verjaardag van de Bevrijding in oktober 2019. Stel je voor dat jij ineens wakker wordt in het levend decor van die gruwelijke tijd.

Jongeren
Hetzelfde najaar vormde een groepje inwoners het comité ‘Esch in Oorlogstijd, 75 jaar Bevrijding’. De initiatiefnemers zagen prompt hun idee vet onderlijnd bij de eerstvolgende 4 mei-herdenking: liefst 150 mensen, onder wie tal van jongeren, leverden een actief aandeel. En juist die jongeren hoopt het comité te bereiken. Oorlog is immers niet iets van vroeger, van ver weg of een computergame; oorlog bedreigt ieders vrede en vrijheid. Nu in Syrië en Somalië, maar ooit ook die van ons.
Met het plan om de oorlogsdagen te laten herleven wist het comité het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg – het ‘vfonds’ – te overtuigen. Met dank aan dit fonds, de bemiddeling van Brabant Remembers, de gemeente Haaren én de re-enactorsgroepen War Department en Der Windhund kan Esch de zwarte bladzijde uit zijn historie openslaan voor de inwoners én jongeren van nu. Onder het motto: dit nooit meer!

Géén barbecues
Op donderdag 24 oktober strijken aan de Haarenseweg zeventig WOII-soldaten neer. Ze richten een authentiek kampement in met uitrusting, tenten, geschut en voertuigen. Twee dagen later ontbrandt opnieuw het gevecht tussen Duitsers en bevrijders, voornamelijk Schotse Highlanders. Geen toeterende jeeps of barbecues na afloop. Het is de soldaten ernst – ze overnachten op een koude brits of in schuttersputjes. De kerk dient als veldhospitaal, huizen worden gevorderd. Zelfs de burgerij is die van ’44.

Wat zou jíj doen?
Vóór het zover is krijgen leerlingen van omliggende scholen een paar uur toegang tot het bivak. Daar worden ze in groepjes met ouders of docenten langs allerlei situaties geleid die oorlogsdilemma’s inzichtelijk maken. Steeds krijgen ze de vraag: wat zou jíj doen? Als soldaten je laatste voedsel in beslag nemen, bijvoorbeeld. En wat als een zwaargewonde Duitse soldaat jou om hulp vraagt? Dit bewustmakende, educatieve aspect is precies wat het comité voor ogen staat.

Programma
Het programma voor het bevrijdingsweekend van 25-27 oktober 2019 ziet er als volgt uit: Vrijdag 25 oktober van 09.30-15.00 uur bezoek kampement door scholen op de locatie Haarenseweg 13 (tegenover ’t haventje); 15.00 -18.00 uur kampement vrij toegankelijk voor publiek en pers. Zaterdag 26 oktober van 10.00 tot 14.30 uur ‘De bevrijding van Esch’ op het marktplein en in aangrenzende straten; van 12.30 – 17.00 uur expositie ‘Esch in oorlogstijd’ in Dorpshuis De Es. Zondag 27 oktober van 10.30 tot 11.30 uur Bevrijdingsdienst Esch 75 jaar bevrijd bij ’t haventje aan de Haarenseweg en van 11.30 tot 17.00 uur expositie ‘Esch in oorlogstijd’ in De Es.