Detail - Adriaen van Wesel, Luik van Mariaretabel van Tibur, 1475-1477, eikenhout, Museum Het Zwanenbroedershuis, ’s Hertogenbosch. Foto: Michiel Elsevier Stokmans

Expositie 700-jarig jubileum Illustre Lieve Vrouwe Broederschap

In 2018 bestaat de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap 700 jaar. Dit vormt de aanleiding voor een tentoonstelling waarin de geschiedenis van de Broederschap wordt getoond aan de hand van soms eeuwenoude objecten uit haar collectie. Daarnaast zijn topstukken te zien van verwante broederschappen uit Nederland en België. De tentoonstelling Geloven in vriendschap. 700 jaar Zwanenbroeders in ’s-Hertogenbosch is van 17 februari t/m 3 juni 2018 te zien in Het Noordbrabants Museum. De opening van de tentoonstelling op vrijdag 16 februari a.s. vindt plaats in aanwezigheid van Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander, die evenals zijn koninklijke voorgangers zelf ook lid is van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap.

Geloven in vriendschap geeft een overzicht van 700 jaar geschiedenis aan de hand van de belangrijkste kunstvoorwerpen van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap, in combinatie met objecten van verwante broederschappen en Nederlandse, Belgische en Duitse musea. Daarmee wordt de bezoeker een uniek inkijkje gegund in dit uitzonderlijke genootschap. De voorwerpen worden gepresenteerd op een lange tafel die dwars door vier paleiszalen van Het Noordbrabants Museum loopt. Zij variëren van een Delftsblauw servies tot perkamenten aflaatbrieven en fragiele kazuifels. De tafel vol waardevolle voorwerpen staat symbool voor de geschiedenis van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap en een traditie die al zeven eeuwen bestaat: de broederlijke maaltijd. Voor velen is het een mysterie wie jaarlijks aan de tafel plaatsneemt. Uit de reken- en wapenboeken valt af te lezen dat dit al eeuwen vooraanstaande personen zijn, onder wie Jheronimus Bosch en Willem van Oranje, maar dat ook koning Willem-Alexander wel eens aanschuift.

700 jaar Zwanenbroeders
De Illustre Lieve Vrouwe Broederschap werd in 1318 opgericht door een kleine groep geestelijken en geestelijken-in-opleiding om de heilige maagd Maria te vereren. Al snel wordt voor leken – naast het religieuze aspect – ook maatschappelijk aanzien een belangrijke reden om toe te treden. In 1642 maakte de Broederschap een overgang naar een in religieus opzicht gemengd gezelschap waarin katholieke en protestantse broeders vooral hun geloof in vriendschap belijden. Tot op de dag van vandaag berust de broederschap op vier pijlers: liefdadigheid, het behoud van cultureel erfgoed en tradities, ruimte voor spiritualiteit en onderlinge broederschap. Daarmee is de broederschap sterk verankerd in het religieuze, sociale en maatschappelijke leven van ’s-Hertogenbosch. In de volksmond spreekt men in ’s-Hertogenbosch over de Zwanenbroeders van het Zwanenbroedershuis. Officieel is de term Zwanenbroeder tegenwoordig echter een eretitel, voorbehouden aan personen van koninklijken bloede.

Pracht en praal
Doordat de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap in de 15e en 16e eeuw een grote bloei doormaakte door het toelaten van zogenaamde buitenleden, waren er middelen beschikbaar voor een eigen kapel in de Sint-Jan te ’s-Hertogenbosch. Deze kon worden voorzien van een altaar, kostbare liturgische objecten en speciaal voor de Broederschap gemaakte koorboeken. De zijluiken van het altaar werden beschilderd door niemand minder dan Jheronimus Bosch. De tentoonstelling toont delen van het door Adriaen van Wesel vervaardigde houtsnijwerk van het altaar. Ook zijn minder bekende pareltjes te zien. Bijvoorbeeld de verzilverde beker die koningin Wilhelmina de Broederschap in 1904 schonk, eeuwenoude muziekboeken en de vensterluiken van het vorige Zwanenbroedershuis. Naast objecten van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap uit Museum Het Zwanenbroedershuis in ’s-Hertogenbosch worden in deze tentoonstelling ook topstukken uit het buitenland getoond, zoals twee 15e-eeuwse paramenten van het zogenaamde Schlosser Ornat uit het Dommuseum in Frankfurt (oorspronkelijk toebehorend aan de broederschap) en de Jubelkroon van het Gilde Onze-Lieve-Vrouwe-Lof uit Antwerpen, een kostbaar stuk dat maar zelden de Antwerpse kathedraal verlaat.

Publicatie
Bij de tentoonstelling verschijnt de publicatie Geloven in vriendschap. 700 jaar Zwanenbroeders in ’s-Hertogenbosch, geschreven door historicus Jan van Oudheusden. De catalogus verschijnt in samenwerking met Uitgeverij WBOOKS en is te koop in de MuseumShop en de boekhandel.

De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap, met de steun van haar sponsors.

Kijk ook bij

‘Kampong Lunetten’ een jaar na de première opnieuw in de Speeldoos

Film over het laatste Molukse woonoord van Nederland Op 21 maart 1951 arriveert de boot …